Samenvatting Vrije Wil | Sam Harris
Over Sam Harris
Sam Harris is een Amerikaanse auteur, filosoof, neurowetenschapper en podcastpresentator. Harris' eerste boek, The End of Faith (2004), won de PEN/Martha Albrand Award voor eerste non-fictie en bleef 33 weken op de bestsellerlijst van The New York Times staan. Sinds september 2013 heeft Harris nog zes andere boeken geschreven. Harris is momenteel gastheer van de Making Sense podcast. In september 2018 bracht Harris een meditatie-app uit genaamd Waking Up with Sam Harris.
Inleiding
Vrije wil daagt de opvatting uit dat we controle hebben over onze gedachten en daden. Aan de hand van neurowetenschappelijk bewijs en alledaagse ervaringen betoogt Harris dat we volledig worden gestuurd door onze biologie en onze omgeving. De conclusie van deze beweringen is niet dat we gedoemd zijn of geen zin hebben in het leven. Harris gelooft dat deze kennis de wereld alleen maar beter kan maken, vooral door onze criminele en politieke systemen.
De onbewuste oorsprong van de wil
"Je kunt doen wat je besluit te doen - maar je kunt niet besluiten wat je besluit te doen."
- Sam Harris
Je wil heeft betrekking op je vermogen om te beslissen en actie te ondernemen. Sam Harris stelt dat de vrije wil een illusie is, maar dat je toch je bewustzijn kunt controleren. Harris geeft een voorbeeld waarbij je je niet bewust bent. Als je nu pijn in je rug hebt, zul je waarschijnlijk onbewust in je stoel gaan zitten om je ongemak weg te nemen. Dit is een actie waarbij je geen gebruik maakt van je bewustzijn. Toch zijn er voorbeelden van handelingen die bewust bewustzijn vereisen. Bijvoorbeeld het plannen van een ochtend stretching routine om deze rugpijn in de toekomst te voorkomen. Bij deze acties wordt een bewuste beslissing genomen. Je bent je bewust geworden van je pijn en hebt vervolgens een beslissing genomen die bewustzijn vereist. Toch betekenen bewustzijn en de motivatie om iets te doen niet dat deze actie door vrije wil werd ondersteund. Harris beschrijft dit voorbeeld als bewuste afweging en legt uit dat dit niet betekent dat je een vrije wil hebt.
Je hebt nog steeds geen vrije wil bij bewuste besluitvorming, omdat je niet besloot je pijn te realiseren. Je hebt ook niet het idee gecreëerd om je eigen stretching routine te ontwikkelen. Dit idee kwam gewoon in je hoofd op. Omdat je geen controle hebt over je gedachten en ideeën, zijn je acties vooraf bepaald door biologische mechanismen. Om echt een vrije wil te hebben, zou je..:
- Wees je bewust van alle factoren die je gedachten en handelingen mede bepalen.
- Heb volledige controle over al deze factoren
Beide kenmerken zijn onmogelijk. Dus, zoals Harris aangeeft, beheers je de storm in je geest niet. Jij bent de storm.
Desondanks gelooft Harris dat je keuzes er nog steeds toe doen. Je weet misschien niet waarom je een bepaalde drang hebt, maar wat er wel toe doet is de actie die erop volgt. Je acties hebben nog steeds een impact op de wereld.
De wetenschap die de vrije wil ontkracht
Harris' overtuiging dat we geen vrije wil hebben is gebaseerd op de wetenschappelijke bevindingen van neurowetenschappers, zoals Benjamin Libet. Libet ontdekte in zijn experimenten dat het mogelijk was om hersenactiviteit in de motorische cortex te detecteren, die hen het signaal gaf om te bewegen, 300 ms voordat ze de beslissing namen. De deelnemers hadden het gevoel dat ze besloten hadden te bewegen. Maar in werkelijkheid hadden hun hersenen al besloten hun lichaam te bewegen voordat ze zich daarvan bewust waren. Libet concludeerde dus dat de enige manier waarop we onze beslissingen volledig kunnen controleren, is door onze hersenactiviteit volledig te controleren. Niemand heeft volledige controle over zijn hersenactiviteit. Dit betekent dat het gevoel van controle dat we hebben slechts een illusie is. We worden gecontroleerd door onze biologische processen en onze omgeving.
Harris licht ook een andere neurowetenschappelijke studie toe die deze bewering ondersteunt. Deze studie maakte gebruik van functionele magnetische resonantie beeldvorming terwijl deelnemers werd gevraagd op een van twee knoppen te drukken. Ze deden dit terwijl ze keken naar een klok met een willekeurige reeks letters. De deelnemers moesten aangeven welke letter zichtbaar was op het precieze moment dat zij besloten op een knop te drukken. Uit de resultaten bleek dat de hersenen ongeveer 7-10 seconden voordat de beslissing bewust werd genomen, informatie vertoonden over welke knop zou worden ingedrukt. Ook dit suggereert dat je hersenen al een paar seconden voordat je denkt een beslissing te nemen, hebben bepaald wat je gaat doen.
Kunt u beslissen wat uw volgende gedachte of voornemen zal zijn? Het antwoord zal beslist nee zijn. Dit feit alleen al kan het idee ontkrachten dat we een vrije wil hebben.
Fatalisme vermijden
"Een marionet is vrij zolang hij van zijn touwtjes houdt."
- Sam Harris
Een veel voorkomende emotie bij het leren dat je geen vrije wil meer hebt is wat Harris 'fatalisme' noemt. Het is een berusting dat alles aan het lot ligt. Het leven heeft dus geen betekenis. Harris biedt een wetenschappelijke studie om deze bewering te staven. Studenten die onlangs een betoog tegen het bestaan van de vrije wil hadden gelezen, hadden meer kans om te spieken op het examen dat daarop volgde. Uit een ander onderzoek bleek dat mensen die soortgelijke argumenten hadden gelezen minder behulpzaam en agressiever waren.
Harris adviseert u het fatalisme te vermijden om anderen te zien als niets anders dan een onbewuste verzameling atomen. Hoewel dit misschien feitelijk is, is het beter voor jou en je geluk om te overwegen wat je zelf in de hand hebt en waar je invloed op hebt. Harris gelooft dat het aanvaarden van zijn gebrek aan vrije wil zijn ethiek, mededogen en vergevingsgezindheid heeft verbeterd. Hij koestert minder wrok en vergeeft zichzelf gemakkelijker. Beide zaken stellen hem in staat te groeien en te verbeteren.
Een ander voorbeeld van fatalisme is de overtuiging dat je net zo goed achterover kunt leunen en niets kunt doen als je geen vrije wil hebt. Harris wijst erop dat dit alleen maar grotere negatieve gevolgen zal hebben. Hij stelt ook dat stilzitten en niets doen veel moeilijker is dan je zou denken. Je impulsen zijn afhankelijk van voorafgaande oorzaken. Harris gebruikt het voorbeeld van dit boek. De gedachte kwam in hem op om een boek te schrijven over de vrije wil. Hij koos er niet voor om deze gedachte te hebben, maar hij werd zich bewust van deze gedachte en nam de bewuste beslissing om het te schrijven. Dit betekent niet dat hij een vrije wil had, maar hij heeft toch iets productiefs gecreëerd. Hij heeft geen controle over zijn geest omdat hij slechts een deel van zijn geest is. Je kunt doen wat je besluit te doen. Maar je kunt niet beslissen wat je besluit te doen.
Morele verantwoordelijkheid
"De mannen en vrouwen in de dodencellen hebben een combinatie van slechte genen, slechte ouders, slechte omgevingen en slechte ideeën (en de onschuldigen hebben natuurlijk buitengewoon veel pech). Voor welke van deze grootheden waren zij precies verantwoordelijk? Geen mens is verantwoordelijk voor zijn genen of zijn opvoeding, en toch hebben we alle reden om aan te nemen dat deze factoren zijn karakter bepalen. Ons rechtssysteem moet het besef weerspiegelen dat ieder van ons een heel andere hand in het leven had kunnen krijgen. In feite lijkt het immoreel om niet te erkennen hoezeer geluk een rol speelt in de moraal zelf."
- Sam Harris
Gevolgen voor de criminaliteit
Harris stelt dat de mogelijk belangrijkste uitkomsten van dit boek sociaal en politiek zijn. Als de vrije wil wordt ontkracht, moeten we de manier waarop we met misdaden omgaan heroverwegen. Momenteel wordt misdaad bestraft op morele gronden. We straffen mensen meestal omdat we hun beslissingen immoreel vinden. Harris vindt dat misdaad anders moet worden bekeken, maar nog steeds moet worden aangepakt. Sommige mensen hebben biologische mechanismen waardoor ze eerder geneigd zijn misdaden te plegen. Het is dus zinvol deze mensen op te sluiten, zodat ze geen bedreiging vormen voor andere mensen. Dat gezegd zijnde, beveelt Harris aan de crimineel te scheiden van de criminaliteit. Hij moedigt de lezers aan om een persoon te overwegen die zijn hele leven geen misdaden heeft gepleegd. Maar die laat in zijn leven een hersentumor krijgt en vervolgens iemand vermoordt. In dit geval zullen we eerder de hersentumor de schuld geven dan de persoon zelf. De persoon die zijn hele leven misdaden heeft gepleegd, heeft daarentegen niet meer vrije wil dan de persoon die een hersentumor heeft gekregen. Daarom vindt Harris dat er een kans moet zijn in het gevangenissysteem. Hoewel we nog steeds mensen moeten opsluiten die misdaden plegen, moeten gevangenissen zich richten op afschrikking en rehabilitatie in plaats van op straf.
Om deze ideeën in praktijk te brengen geeft Harris het voorbeeld van Steven Hayes en Joshua Kamisarjevsky. Deze twee beroepscriminelen braken in 2007 in bij het huis van dokter William Petit. Bij binnenkomst vonden ze William slapend op de bank. Joshua sloeg dokter William Petit op het hoofd met een honkbalknuppel. De dokter reageerde door te schreeuwen en Joshua reageerde door William keer op keer te slaan totdat hij niet meer bij bewustzijn was. De criminelen gingen toen naar boven waar ze William's vrouw en twee kinderen (van 17 en 11 jaar) aantroffen. Ze bonden de twee kinderen aan het bed en Hayes dwong William's vrouw om mee te gaan in de auto en $15.000 in contanten op te nemen. Bij terugkomst besloot hij William's vrouw mee te nemen naar de woonkamer en haar te verkrachten voordat hij haar wurgde. De criminelen merkten toen dat William was ontsnapt. De criminelen besloten toen verwoed om het huis met benzine te overgieten en het in brand te steken met de twee kinderen nog vastgebonden op het bed boven. Later zouden de onderzoekers de criminelen vragen waarom ze de twee meisjes niet hadden losgemaakt voordat ze het vuur aanstaken. Joshua's antwoord was dat hij daar gewoon niet aan gedacht had. Harris brengt dit voorbeeld naar voren omdat onze natuurlijke reactie is dat deze misdadigers precies wisten wat ze deden en het verdienen om gestraft te worden. Dat gezegd zijnde, dit is zonder te weten dat Joshua in zijn jeugd verkracht was en geschokt was door zijn eigen gedrag op die dag. Steven heeft sindsdien ook berouw getoond en geprobeerd zelfmoord te plegen vanwege zijn schaamte. Bewustzijn was betrokken bij de planning om het huis te beroven. Maar de criminelen beweren dat ze de rest van hun misdaden niet gepland hadden. Deze mannen weten niet waarom ze zijn zoals ze zijn. Op dezelfde manier weten wij niet waarom we zijn zoals we zijn. Dus, suggereert Harris dat, aangezien we niet met de eer kunnen strijken dat we niet het brein van een psychopaat hebben, we ook moeten proberen te begrijpen waarom deze mensen deze misdaden pleegden.
Invloed op de politiek
Liberalen zijn geneigd te geloven dat mensen ofwel geluk ofwel pech hebben in het leven. Aan de andere kant merkt Harris op dat conservatisme in de Verenigde Staten wordt geassocieerd met persoonlijke verantwoordelijkheid. Dit is gebaseerd op het christelijke geloof in individualisme. Conservatieven gaan ervan uit dat mensen volledige controle hebben over hun daden en hun eigen toekomst kiezen. Zij houden geen rekening met toeval en de omgeving van mensen. Conservatieven negeren dat zelfs selfmade miljonairs bijzondere ervaringen en privileges hadden die hen hielpen. Niemand van ons heeft zijn genoom, geboorteplaats of opvoeding gekozen. Dit zijn factoren die succes bepalen en we hebben er geen controle over.
Als politici bereid zouden zijn te accepteren dat niemand een vrije wil heeft, zou er een belangrijke verandering in het beleid komen. Ze zouden meer moeite moeten doen om de samenleving te helpen het welzijn van mensen te verbeteren.
Definitieve samenvatting
Vrije Wil stelt dat de controle die we denken te hebben over onze daden een illusie is. We zijn marionetten die gestuurd worden door onze biologie en onze omgeving. Dat gezegd hebbende, presenteert Harris dit niet als iets negatiefs. In plaats daarvan hoeven we onze angsten en neuroses niet langer als persoonlijk te beschouwen. We kunnen onszelf en anderen beter vergeven. Tenslotte kunnen we een betere wereld creëren die diegenen kan helpen die een biologie hebben die hen heeft voorbestemd tot misdaad.
Zonder vrije wil kunnen we een wereld hebben waarin we degenen die kunnen veranderen, aanmoedigen om die veranderingen door te voeren. We kunnen ook alternatieve oplossingen vinden voor hen die niet kunnen veranderen.
Reageer hieronder en laat anderen weten wat je hebt geleerd of als je andere gedachten hebt.
Nieuw bij StoryShots? Krijg de PDF, audio en geanimeerde versies van deze samenvatting en honderden andere best verkopende non-fictie boeken in onze gratis top-ranking app. Het is door Apple, The Guardian, de VN en Google genoemd als een van 's werelds beste lees- en leerapps.
Om in de details te duiken, bestel de boek of krijg het audioboek gratis.
Gerelateerde boeksamenvattingen
Bepaald door Robert Sapolsky
Het zelfzuchtige gen door Richard Dawkins
Sapiens door Yuval Noah Harari
Hoe Amerika te vernietigen in drie eenvoudige stappen door Ben Shapiro
Waarom we slapen door Matthew Walker
De kracht van het nu door Eckhart Tolle
De zoektocht van de mens naar betekenis door Viktor Frankl
Het zit allemaal in je hoofd door Suzanne O'Sullivan
De theorie van alles door Stephen Hawking
De kracht van je onderbewustzijn door Joseph Murphy
De wetten van de menselijke natuur door Robert Greene
